Tamna ogledala – Mangelos
U uglednoj pariskoj galeriji Frank Elbaz otvorena je prva retrospektivna izložba posvećena Dimitriju Bašičeviću Mangelosu u Francuskoj. Izložbu pod nazivom Tamna ogledala potpisuje francuski kustos François Piron. Tom prilikom sa galeristom Frankom Elbazom i njegovim saradnicima Dankom Šošić i Žarkom Vijatovićem razgovarali smo o ovoj izložbi, o tome kako je došlo do saradnje sa grupom Gorgona, kao i o poziciji ovih umetnika na tržištu.
Naziv izložbe Tamna ogledala posvećene Dimitriju Basičeviću Mangelosu aludira na postapokaliptični roman Arnoa Šmita iz 1951. godine koji prati untrašnji monolog glavnog junaka – pesnika, ujedno i jedinog preživelog na zemlji nakon Trećeg svetskog rata, koji uprkos činjenici da nema više ni jednog čitaoca, nastavlja da piše u težnji da ovekoveči sećanja na pisce kojima se divi. Recite nam kako je izložba koncipirana i sa kim ste sarađivali?
Do sada su uglavnom izložbe posvećene Gorgoni priređivali kustosi i istoričari umetnosti iz zemalja bivše Jugoslavije tako je, na primer, Branka Stipančić priredila veliki broj izložbi, kao i publikaciju o Mangelosu. Međutim, smatrali smo da bi bilo zanimljivo da vidimo kako kustosi iz drugih sredina gledaju na Mangelosov rad. Mladi francuski kustos François Piron se odlučio da poveže umetnikovo stvaralaštvo sa romanom Arnoa Šmita. Očito da su kod njega ovi radovi probudili drugačije asociacije od kustosa koji su do sada predstavljali Mangelosov rad. On je napravio ovu paralelu s obzirom na to da je Mangelosov rad proizašao iz traumatskog iskustva Drugog svetskog rata. Njegovi prvi radovi su pejzaži smrti, crne površine koje su simbolizovale nestanak njemu bliskih ljudi tako da se roman može povezati sa tim unutrašnjim osećanjem izazvanim posleratnom katastrofom.
Izložba ima retrospektivni karakter, predstavlja presek njegovog višedecenijskog stvaralaštva. Započinje radovima Ilije Basičevića Bosilja, naivnog slikara i umetnikovog oca na koje se nadovezuju Mangelosovi radovi povezani sa Šidom, mestom njegovog rođenja, a odnose se na njegovo poreklo i odrastanje. Sledeći segment izložbe predstavlja radove koji su povezani sa jezikom, kao i tekstove o Pikasovoj slici Portret Gertrude Štajn, zatim slede radovi posvećeni Pitagori i geometriji, dok je jedan izložbeni zid posvećen isključivo negaciji slikarstva – La négation de la peinture. Sledeća prostorija prikazuje Mangelosove Tabula-e Rasa-e koje su dovedene u vezu sa Pejzažima rata iz pedesetih godina. U centralnoj vitrini izložene su knjige i beležnice koje je umetnik prekrivao crnim bojenim površinama i na kojima je ispisivao slova ili misli, opus koji danas nazivamo umetničke knjige. U odabiru radova kustos François Piron sarađivao je sa Ivanom Basičević, predsednicom Fonda Ilija&Mangelos.
Kako je došlo do toga da se galerija Frank Elbaz zaintresuje za umetnike iz grupe Gorgona?
Tokom devedesetih godina, kao mladi galerista započeo sam saradnju sa Julijom Kniferom koji je u to vreme živeo i stvarao u Parizu priredivši mu nekoliko samostalnih izložbi u mojoj galeriji i na velikim sajmovima savremene umetnosti. Godine 2010. tokom jedne od izložbi Ana Knifer, ćerka Julija Knifera, me je upoznala sa umetnikom i kustosom Žarkom Vijatovićem i gospođom Dankom Šošić. Zahvaljujući njima počeo sam da se interesujem za rad ostalih članove grupe Gorgona o čijoj mi je aktivnosti Knifer često pričao. Započeli smo zajedničku saradnju na pripremi izložbe Gorgone na Frieze Art sajmu, zatim u galeriji u Parizu, dok smo prošle godine predstavili radove Juilija Knifera na Art Basel-u. Zatim mi je privukla pažnju sledeća generacija umetnika, iz grupe Šestorica, te smo priredili izložbe posvećene Marteku i Stilinoviću. Nakon toga je prirodno došlo do izložbe Tomislava Gotovca, čije smo radove ove godine predstavili samostalnom izložbom na Frieze Masters-u.
Vaša galerija redovno učestvuje na velikim sajmovima umetnosti, poput Art Basel-a, FIAC-a, Frieze Art Fair-a. Ko je zapravo najviše zainteresovan za umetnike koje predstavljate, a čije je stvaralaštvo nastajalo na marginama zapadno-evropskog umetničkog tržišta ?
Sistem umetničkog tržišta u Francuskoj postoji još od devetnaestog veka i u njemu učestvuje vise aktera: muzeji, privatni kolekcionari, aukcijske kuće, galerije, pored samih umetnika i njihovih naslednika. Kada se započinje rad sa jednim umetnikom potrebno je dosta vremena da bi se on etablirao na tržištu. Uspeli smo neke od umetnika da uključimo u kolekcije velikih muzeja kao što su MOMA i Centar Pompidou, a cilj nam je da i privatne kolekcionare što bolje upoznamo sa njihovim opusom. Upravo zbog toga su nam potrebne ovakve izložbe koje tumače rad jednog umetnika, a koji je ovde, zapravo, još uvek nepoznat. To je jedan ozbiljan i dugotrajan rad. Veliki sajmovi su takođe veoma važni jer se na jednom mestu okupljaju kustosi, kolekcionari i zainteresovana publika.
Još tokom devedesetih godina veliki svetski muzeji počeli su da kupuju radove umetnika iz zemalja bivše Istočne Evrope otkrivajući značajne figure u umetnosti koje do tada uopšte nisu bile prisutne. Pored umetnika iz istočnih zemalja u njihove kolekcije počinju da ulaze i radovi umetnika iz Južne Amerike, Azije, itd. To naravno koincidira i sa eksplozijom cena zapadno-evropskih umetnika na tržištu, te tako dela jednog Jeff-a Koons-a ili Damien-a Hirst-a muzeji vise ne mogu sebi da priušte.
Trenutno je u Centru Pompidou otvorena nova dvogodišnja postavka Modernités pluriellesn na kojoj su uključeni umetnici iz čitavog sveta, među njima je izložen i jedan Mangelosov globus, a u oktobru je u izdanju Centra Pompidou izašla knjiga o konceptualnoj umetnosti na čijim je koricama reprodukovan Mangelosov globus iz njihove kolekcije.
.
Za kraj, da li biste nam nešto rekli o izložbama koje pripremate u narednoj godini?
U februaru ćemo u saradnji sa njujorškom galerijom MITCHELL-INNES & NASH prirediti izložbu Julija Knifera u Njujorku, a zatim je na jesen predviđena izložba Mladena Stilinovića u Parizu.
