Nikola Radić Lucati / Skupna boravišta
“Vila: Dakle? Šta je to? Šta radite u tom uglu? Kao da spremate neku zaveru. Vreme je da se pođe. Odlučila sam da vam Svetlost bude poglavica. Svi ćete je slušati kao mene i ja joj poveravam svoj štapić! Deca će večeras posetiti svog dedu i svoju baku koji su umrli. Iz uviđavnosti, vi ih nećete pratiti. Neka provedu noć u krugu svoje pokojne porodice. Za to vreme, vi ćete spremiti sve što je potrebno za sutrašnji put, koji će biti dug. A sad, ustajte, na put, svak na svoje mesto!”
Maurice Maeterlinck, Plava Ptica
Ograničenje ili zabrana kretanja, Član 5:
“Strancu će se ograničiti ili zabraniti kretanje i boravak na određenom prostoru u Republici Srbiji ako to zahtevaju razlozi zaštite javnog poretka ili bezbednosti Republike Srbije i njenih građana, ili na osnovu međunarodnog ugovora.”
ZAKON O STRANCIMA (“Sl. glasnik RS”, br. 97/2008)
Rad povezuje dokumente1 o ucenjivanju jevrejske zajednice od strane JRB i ministartva transporta Kraljevine Jugoslavije i uredbe kojom se naređuje formiranje i uređuje rad “Skupnih boravišta” – predratnog sistema logora za prinudno interniranje jevrejskih izbeglica iz rajha. U zgradi današnje UK Parobrod, je pre rata bilo sedište “Jugoslovenskog rečnog brodarstva” a tokom rata DDSG – Donaudampfschiffahrtsgesellschaft, ili “Dunavske parobrodske transportne kompanije”, Austrijske državne korporacije u službi rajha.
U procesu pristupanja Kraljevine Jugoslavije trojnom paktu donesen je niz uredbi i zakona koje su iz korena promenile karakter države. Jedna od njih bila je i “Uredba sa zakonskom snagom o dolasku i kretanju stranaca”. (Službene novine Kraljevine Jugoslavije, br. 90, 18. april 1940), kao i “Uredbu o boravku Jevreja stranog državljanstva”2 kojom su naložene mere formiranja “Skupnih boravišta”, oduzimanje posoša i zabranu njihovog daljeg kretanja. Za ljude koji su internirani po ovom zakonu, jevrejska zajednica je preuzela odgovornost, osnivajući i vodeći svoje izbegličke centre, kako ne bi došlo do formiranja logora. Na putu za Palestinu, bio je i “kladovski transport”, koji je u zemlju ušao Dunavom, zadnjeg dana 1939, i iz niza razloga zadržan do početka rata i streljanja velike većine putnika zajedno sa Jevrejima Šapca. Medju razlozima za zadržavanje transporta, značajnu ulogu su imali Ministarstvo Transporta i Jugoslovensko Rečno Brodarstvo.
Sve do početka 40-tih, iseljavanja iz Evrope i emigracija u Palestinu je za neke, još mogla imati karakter putovanja, otkrivanja novog sveta i nade u nastavak života u drugoj zemlji. Brodovi koji su donosili izbeglice iz Evrope su bili glorifikovani i ostavili su jedinstven trag u arhitekturi Tel Aviva, novog grada, još uvek ne-uspostavljene države koja je nudila spas, budućnost i socijalističku izgradnju “nove vrste čoveka i društva”. Sa zaoštrenjem pritiska u Rajhu, ideološka, cionistička politika selekcije useljenika se pokazala jednako neadekvatnim odgovorom na fašizam, kao i ograničavanje broja useljenika od strane britanskih vlasti.
Emigracija, kao vrsta prinudne migracije uzrokovane i regulisane državnom akcijom je deo istorijske traume koja formira karakter društava koja su migracije uzrokovala, kao i onih, koja su migracijama formirana. Savremeni odnos prema prisilnom pomeranju civila u miru i ratu razotkriva ne samo odnos prema istoriji, nego i unutrašnju dinamiku savremenih društava i programe njihovih političkih aktera.
____________________
Kao umetnik koji se bavi dokumentarnim, interesujem se za opšte poznata mesta koja su deo cikličnih, repetativnih procesa. Stalni boravak na poznatim lokacijama rezultira u permanentnoj izloženosti temi koja, iako produbljuje mogućnost analize, sužava polje dejstva rada. Inicijalna brzina i lakoća prepoznavanja i uživljavanja u subjekt su deo metodološkog sklopa koji potiskuje kontekst u polje istraživanja i analitičke obrade arhivske gradje, izmičući medijacijom neposrednost doživljaja. U ovakvoj metodološkoj uslovljenosti, tematsko bavljenje istorijom Holokausta i Genocida kroz aktuelna stanja arhitektonskih i urbanih narativnih lokacija u posleratnoj, post-tranzicijskoj normalizaciji, zapravo dokumentuje proces konstantnog adaptiranja govora sećanja manjinskih zajednica žrtava, u pripremi za dalji opstanak, prihvatanjem projekcija dominantne većine.
1,2 Tragedija transporta Kladovo-Šabac, Ženi Lebl
Rad “Skupna borvišta“ je izložen u UK Parobrod Maja 2013, u okviru izložbenog programa “Dupleks” umetnika i kustosa Mihaela Milunovića.
Pet fotografija i pet tekstova štampanih na čeliku, negašeni kreč, kancelarijski sto JRB
