14. Dani performansa
“Za razliku od njegovog konstruktivnog značaja u građevinarstvu, u kulturološkom području zid simbolizira barijeru napretku, granicu između onoga što jesmo i onoga što želimo biti, presiju i izolaciju”, ističe selektor 14. Dana performansa, realizovanih u organizaciji Galerijskog centra Varaždin i Muzeja suvremene umjetnosti Istre, hrvatski kustos i likovni kritičar Branko Franceschi, direktor splitske Galerije umjetnina, nekadašnji direktor Muzeja moderne i suvremene umjetnosti u Rijeci, poverenik i kustos Hrvatskog paviljona na Bijenalu u Veneciji 2011. godine, koji je temu ovogodišnjeg Festivala performansa, koji u Hrvatskoj slovi za najstariji, definisao sintagmom “Rušenje zidova”, napominjući da su se “Četrnaesti dani performansa u Varaždinu fokusirali na “umetničku praksu koja je akcijom kao simboličnim govorom usmerena na rušenje zida ne samo kao fizičke prepreke, već suštinski metafore mentalnih i administrativnih zidova koje društvena hipokrizija otelotvorena u represivnim aparatima vlasti konstruiše oko progresivnih pojedinca, manjina ili drugačijih u cilju očuvanja postojećeg poretka stvarnosti i političke moći”.
Festival je započet 11. juna, projekcijom video dokumentacije kojom su predstavljeni ranije izvedeni performansi koji tematizuju problematiku rušenja zidova, čiji su autori Zlatko Kopljar i Marjan Crtalić iz Zagreba, Slaven Tolj iz Dubrovnika, Spartak Dulić iz Subotice i Gildo Bavčević iz Splita, da bi novosadski vizuelni umetnik, Dragan Vojvodić, koji značajni deo svoje umetničke prakse realizuje u Skandinaviji, seriju ovogodišnjih performansa započeo umetničkom akcijom pod nazivom “Pribor za pisanje” koji su, budući da je umetnik lepljivom trakom za ruke pričvrstio električnu bušilicu i ubodnu tester kako bi njima na komadima nameštaja “ispisao” poruke, hrvatski mediji dočekali uz simpatične naslove poput: Čitava ulica poslala tišleraj! Vojvodić je narednog dana, u prostoru napuštene Sinagoge, koja čuva tragično sećanje na1941. godinu, početak masovnih progona Jevreja i njihovo odvođenje u logore smrti, izveo i performans pod nazivom „Hit me! Hit me! Hit me! Never stop!“ u kojem se, koristeći neumetničke rekvizite (teniski reket i loptice) i “vokabular” sporta bavio fenomenom izdržljivosti i destrukcije. Od srpskih umetnika se performansom pod nazivom “Mostovi IV”, predstavio i Nenad Bogdanović iz Odžaka, koji je još jednom podsetio na NATO bombardovanje i uništavanje novosadskih mostova, dok je hrvatski umetnik Vice Tomasović izveo “Pokoru”, performans uziđivanja u zidove nekadašnjeg jevrejskog svetilišta.
“Umetnici pokušavaju hakirati stvarnost čineći male rituale iz opreza i straha. To radimo zbog urođenih evolucijskih mehanizama, a sami sebi takve čini opravdavamo pokušajem ovladavanja duhovnih tehnologija. Svestan jalovosti postupaka koji su u osnovi magijski, činom zaziđivanja pokušavam da se izlečim i kaznim, tj. činim pokoru”, objašnjava Tomasović.
Za razliku od njega, takođe Splićani, Hrvoje Cokarić i Vanja Pagar (performans “Izvoz”) na varaždinskoj su se pijaci uz dva simpatična magarca, Jura i Ferda, bavili brendiranjem – prodajom magarećeg izmeta koji su ironično predstavili kao autohtoni hrvatski brend, ukazujući na pogubnost globalizacije, trke za profitom, ali i skrećući pažnju na odnos vlastite države prema ekologiji i životinjama kojima preti izumiranje. “Boje Varaždina” je sem lokalnog umetnika, Darwina Butkovića, “branio” i organizator festivala, Ivan Mesek koji je izveo performans “Ian”, svojevrsni omaž frontmenu benda “Joy Division”, dok je manifestaciju upečatljivim muzičkim performansom zatvorio multimedijalni holandski umetnik Paul Devens.
14. Dani performansa su se 15. juna iz Varaždina preselili u Pulu, u Muzej suvremene umjetnosti Istre (Museo d’arte contemporanea dell’ Istria). Istarskoj publici je predstavljena skraćena verzija varaždinskog programa uz dodatak domaćeg performansa “Rosé”, koji su, u atmosferi dekadentnog dijaloga, uz vino, džez, čokoladne kuglice i prozaične filozofske rasprave, “nadajući se boljoj ljudskosti”, u maniru Beketovog “Godoa”, izveli umetnici iz Pule, Đurica Ciganović i Šandor Slacki.
U selekciji Muzeja suvremene umjetnosti Istre i kustosa Mladena Lučića nastupili su i Dragan Vojvodić iz Novog Sada, koji je izveo performans “Hit me! Hit me! Hit me! Never stop!” i Splićanin Vice Tomasović s “Pokorom”. Iako su u pitanju radovi koji su u Varaždinu imali svoju premijeru, performansi Vojvodića i Tomasovića su u kontekstu zgrade Admirilteta, dobili potpuno nov podtekst i značenje, budući da je u pitanju Stožerna zgrada na pulskoj rivi izgrađena u drugoj polovini 19. veka, kada je Pulu Austrijska carevina načinila svojom ratnom lukom, koja je sve do pre petnaestak godina služila kao sedište zapovedništva ratnih mornarica zemalja kojima je Pula pripadala i u čijem dvorištu još uvek stoji ogromni bunker iz austro-ugarskog doba u kojem je Tomasović izveo svoju “Pokoru” dok je u njega Vojvodić ispalio salvu teniskih loptica, apsurdno ponavljajući postupak serviranja, s izmjenjenim intenzitetom i s različitih udaljenosti dok je zvuk udarca loptica u zid (bunker) emitovan stvarajući loop i kakofoničnu buku velikog intenziteta. Performans baziran na besmislenoj radnji i buci je kroz jedan simboličan diskurs, zapravo govorio o sociološkom i političkom kontekstu simptomatičnom za Balkansku regiju – o barijerama, nekomunikaciji, zidovima i potrebi za njihovim rušenjem, što je zapravo i bila tema 14. Dana performansa izvedenih u Puli i Varaždinu.
__________________
Naslovna fotografija: Performansi Hit me, hit me, hit me, never stop, Dragana Vojvodića i Pokora, Vice Tomasovića u austrijskom bunkeru u Puli