• Registrator
• 14.02.2017.
• 0
  5031

Vukov spomenik (1937)

Vukov spomenik, rad Đorđa Jovanovića (1861 – 1953), postavljen je na svoje mesto 7. novembra 1937. godine. Objavljivanjem ovih novinskih izveštaja, pronađenih u arhivi lista “Politika”, donekle mapiramo put ove skulpture do njenog dobro poznatog mesta i kroz zanimljive detalje prikazane u novinskom članku “Vukova proslava” prenosimo atmosferu sa ceremonije otkrivanja spomenika.

 

 

Politika, petak 17. septembar 1937.

 

Prodaja knjiga Srpske književne zadruge na sajmu

 

U centralnoj kuli na sajmu nalazi se pored ostalih stand Srpske književne zadruge. Izložena su sva izdanja ove poznate ustanove. Zadruga je pored knjiga izložila i model spomenika Vuka Karadžića, rad Đoke Jovanovića, koji će se u oktobru ove godine postaviti u parku kod Studentskog doma. Prema naročitoj dozvoli sva izdanja Srpske književne zadruge prodaju se i na sajmu.

 

 

Politika, četvrtak 4. novembar 1937.

 

Spomenik Vuka Karadžića najzad pred postoljem na koje će biti postavljen

 

U dvorište Srpske književne zadruge, u Kralj Milanovoj ulici, gde je godinama stajao spomenik Vuka Karadžića, ovih dana su došli radnici s kolima, natovarili veliku bronzanu Vukovu statuu i preneli je na ulaz parka kod Studentskog doma, gde se podiže postolje, obloženo mermerom, na koje će najzad definitivno biti postavljen ovaj rad našeg vajara g. Đoke Jovanovića. Kao što je poznato, spomenik Vuku biće otkriven prilikom 150-ogodišnjice njegovog rođenja.

 

 

Prenosimo i skraćenu verziju novinskog članka iz lista “Politika” pod naslovom “Vukova proslava” od 8.11.1937.

 

 

Politika, ponedeljak 8. novembar 1937.

 

Vukova proslava

 

Na svečan način juče je u Beogradu otkriven spomenik koji je Vuku podigao srpski narod

 

Pored izaslanika Nj. V. Kralja i ministra prosvete, svečanosti je prisustvovao narod i školska omladina

 

Narod ne zaboravlja svoje velikane i besmrtnike.

 

 

To potvrđuju jučerašnje svečanosti, kojima je Beograd, a sa njim i ceo narod, posle stopedeset godina, odao zasluženo priznanje i zahvalnost Vuku Stef. Karadžiću, neumornom borcu za narodni jezik i narodnu književnost, reformatoru i hroničaru svog velikog vremena, tvorcu srpskog književnog jezika, skupljaču narodnih pesama, Vuku besmrtniku.

 

Posle arhijerejske službe i pomena u crkvi Aleksandra Nevskog, svečano je otkriven Vukov spomenik na crnom mermernom postolju sa posvetom:

 

 

VUKU,

SRPSKI NAROD

 

 

Pomen u crkvi Aleksandra Nevskog

 

 

Drugi dan Vukove proslave u Beogradu počeo je juče pre podne arhijerejskom službom u crkvi Aleksandra Nevskog. U 10 i po časova, posle službe, episkop g. dr. Vikentije Prodanov, sa protom g. Dimitrijevićem i većim brojem sveštenika, otslužio je svečani pomen.

Prostranu crkvu ispunio je veliki broj naučnika i javnih radnika. Bili su tu pretsednik Srpske akademije nauka g. dr. Aleksandar Belić, pretsednik Srpske književne zadruge g. Pavle Popović, mnogi profesori univerziteta među kojima g.g. dr. Ćorović, dr. Đaja; zatim g. Joca Jovanović, ministar u penziji, generali g.g. Milutin Nedić, načelnik glavnog generalštaba, Aleksandar Stanković, komandant Kraljeve garde, vajar g. Đoka Jovanović i mnogi drugi.

 

Crkva je bila dupke puna. Pored istaknutih naučnika i javnih radnika, pomenu je prisustvovao veliki broj Beograđana svih društvenih redova.

 

(…)

 

 

Beograd je imao svečan izgled

 

 

Jučerašnji praznični dan izgledao je svečaniji nego obično. Još od jutra osećala se živost na ulicama. Mnoge privatne i javne zgrade okićene su trobojkama, a izlozi ukrašeni Vukovim slikama. Beograd se sa zahvalnošću oduživao svome velikanu.

 

Već posle deset časova mnogobrojne, duge povorke srednješkolaca, učenika raznih prestoničkih škola, studenata univerziteta i drugih viših škola, išle su prema Aleksandrovoj ulici. Prema programu, počev od Narodne skupštine pa sve do Vukovog parka, pred Studentskim domom, đaci svih srednjih i viših beogradskih škola pravili su špalir.

 

Sa punim rukama jesenjeg cveća, školska omladina davala je još svečaniji izgled jučerašnjoj svečanosti u Vukovom parku.

 

U koliko se bližilo podne prostrani trotoari oko Tehničkog fakulteta i Vukovog parka bili su prekriljeni svetom. Narod se tiskao. Svako je želeo da se što bolje namesti. Međutim, za sve nije bilo mesta.

 

Oko jedanaest sati, svaki saobraćaj bio je obustavljen. Masa sveta i kolone učenika zaposele su okolne ulice. Čekalo se na početak svečanosti.

 

 

Otkrivanje spomenika

 

 

Prošle su tolike decenije, prošlo je čitavo jedno stoleće, a Vuku, gorostasnoj ličnosti u našoj književnosti nije bio podignut spomenik.

 

Bilo je toliko mramora, toliko bronze, toliko vajara; kroz decenije, kroz stoleće. Samo nije bilo dovoljno pravog shvatanja, pravog razumevanja, prave prosvete, prave ljubavi. A sredina u kojoj ti plodovi razuma i srca, iz bilo kojih razloga, kasnije sazru, nosi u svojoj odgovornosti jednu pravednost: saznanje da je jedan besmrtnik utoliko veći ukoliko ga kasnije shvate.

 

I zaista, borca i pobedioca Vuka tek od juče počinju ljudi da shvataju.

 

To shvatanje simbolično počinje od juče, posle otkrivanja njegova spomenika u Beogradu.

 

Početak svečane predaje spomenika bio je zakazan za 11 i po časova.

 

Novembarsko nebo bilo je lako naoblačeno, vazduh nešto miran.

 

Oko 11 časova došli su zastavnici zemljoradničkih zadruga iz Šumadije, sa zastavama duginih boja, da stanu oko spomenika. Taj trenutak mnogi je zapazio i osetio. Osetio je Vukovu zamisao da seljaku naše zemlje pripada prosveta.

 

Došli su posle mnogi. Došli su da prisustvuju toj retkoj svečanosti: izaslanik Nj. V. Kralja general g. Linus Dekaneva, pretsednik Narodne skupštine g. Stevan Ćirić, ministar prosvete g. Dimitrije Magarašević, guverner Nj. V. Kralja g. Jeremija Živanović, pretsednik Akademije nauka g. D-r Aleksandar Belić, rektor Univerziteta g. Dr Dragoslav Jovanović, armiski general i član Vrhovnog vojnog saveta g. Milan Nedić, komandant Vazduhoplovstva divizijski general g. Simović, pretsednik Opštine g. Vlada Ilić sa gospođom, pretsednik Srpske književne zadruge g. Pavle Popović, sekretar Srpske književne zadruge g. Pavle Stevanović, upravnik Državne štamparije g. Momčilo Milošević, upravnik Narodnog pozorišta g. D-r Vojinović, kao i mnogi drui ugledni Beograđani.

 

Na stepeništu, pred Vukovim spomenikom, sa obe strane bile su devojke u narodnoj nošnji iz svih krajeva Jugoslavije, jer Vuk je bio i Srbin i Jugosloven.

 

Tačno u 11 i po časova svečanost je otpočela verskim obredom koji je obavio vikarni episkom g. Vikentije Prodanov sa pravoslavnim sveštenstvom, uz prisustvo poglavara starokatoličke crkve g. dr. Nike Kalođere i župnika g. Petra Vlašića.

 

 

(…)

 

 

Završivši svoj govor, g. Popović je povukao za uzicu kojom je bila zavezana trobojka oko Vukova spomenika. Vrpca se prekinula, trobojka je spala sa spomenika. Pred prisutnima se ukazao spomenik od tuča, na visokom postamentu od crna mramora.

 

Svi prisutni skinuli su šešire i kape, a mnogi prisutni generali i viši i niži oficiri prineli su desnicu šapki:

 

“Slava mu!”, odjeknulo je zahvalno.

 

 

(…)

 

 

Posle govora g. Ilića pred Vukov spomenik položeno je sedam venaca: Akademije nauka, Matice srpske iz Novog Sada, Državne štamparije, Saveza srpskih zemljoradničkih zadruga, Saveza sokola, Kola srpskih sestara i venac Podrinja i Jadra na kome piše: “Našem besmrtnom Podrincu”.

 

Tada je kiša stala da promiče.

 

Nekoliko trenutaka zatim, u uzbudljivoj tišini, učenici svih škola počeli su da defiluju ispred spomenika.

 

Oni su podnožje spomenika zasipali svežim jesenjim cvećem.

 

Kiša je stala da jača, unevši nešto vesele zabune u kraj svečanosti.

 

Nebrojeni cvetovi plemenite raznobojnosti, prekrili su bili, za nepuno pola časa, podnožje spomenika Vuku.

 

Reklo bi se da je to bio sag od cveća koji neće nikada da uvene.