- Blog, Registrator, Slider
- 11.01.2024.
-
0
951
Kompilacija o patnji: Izložba Cor cordium Nađe Stamenović
“Till very liberty make clean and fair
The nursing earth as the sepulchral sea.”[1]
Sudelovanje kolektivnog, kulturološki predodređenog znanja i ličnog iskustva kroz patnju kao stanja transformacije suštinska je ravan istraživanja ciklusa Cor cordium Nađe Stamenović. Kroz ikonografske i literarne izvore koje umetnica prerađuje ističe se kako erudicija, tako i izrazito precizno usmeren i lično motivisan kompilatorski impuls, koji po ključu ličnog iskustva povezuje i upotrebljava kolektivni sadržaj. Rezultat metodičnog pristupa je niz kritičkih reinterpretacija tradicije produkcije i posmatranja prikaza stradanja, kao i kreiranje mogućih novih modela putem spajanja savremene i istorijske ikonografije. Slojevitost referenci prati upotreba više medija, neretko pri izradi jednog dela. Autentičan likovni jezik autorke izražen je u crtežu i kolažu, već prepoznatljivim u njenom delu, ali i kroz instalaciju i aproprijaciju neumetničkih predmeta.
Krzneni martir
Kohezija među radovima ističe se, osim na formalnom nivou, i kroz tematsku objedinjenost. Fokusom na momente stradanja, umetnica pravi značenjsku mrežu kojom povezuje domene ličnog i zajedničkog, odnosno istražuje proces simbolizacije proživljenog iskustva kroz opšte označitelje.
Eksperimentom sa prepoznatljivom ikonografijom mučeništva ostvaren je dvosmerni odnos slike i iskustva, u kome se problematizuje tradicionalna uloga prikaza stradanja kao moralnog uzora za posmatrača. Svinburnova pesma kao konceptualna okosnica izložbe je i metafora za preispitivanje odnosa individualnog duha i spoljnih uticaja koji ga oblikuju, ili koji se koriste da bi se on ispoljio. Ako je Svinburnu moralni model bio lični prijatelj Persi Šeli, ikonografija i tekstualni predlošci Nađe Stamenović osvešćuju hrišćanske mučenike kao kolektivni primer podsticanja izuzetnosti preko uzora. Pred posmatračem je niz prikaza stradanja, u kojima je zec substitut za ljudsku figuru. Klasicistička arhitektura, motivi školjke, pa i aranžiranje uramljenih crteža u formu krsta, preuzimaju kako formu, tako i funerarno značenje iz domena hrišćanskih martirija. Sa druge strane, podjednako dramatični su i prikazi nereligiozne eksploatacije, seciranja hladnim hirurškim instrumentima.
Zec funkcioniše kao kontrateža za ozbiljnost slike mučeništva, koja svojom mekoćom, materijalnošću i nevinošću reaktivira istorijske ikonografske sheme. Ovim oneobičenjem forme, apstraktna, religiozna ideja uživljavanja u mučenika ponovo prelazi u domen somatskog, otkriva se suština slike nasilja iza sloja poznatih kulturoloških referenci. Sučeljavanje kanonskih prikaza nasilja, kao momenta transformacije tela u ideal hrišćanskog života, odnosno smrti, sa gotovo anatomskim ispitivanjem telesnosti zeca kroz izdvajanje iznutrica otkriva materijalnost ispod različitih konteksta i učitanih značenja. Na toj liniji, aproprijacija hirurških instrumenata, poput šprica i makaza, pojačava somatsko iskustvo posmatranja stradanja. U odnosu na crteže i kolaže kao vid ikone, ovi predmeti preuzimaju i značenje relikvije.
Ako je pak telo zeca koji strada i dalje moralni model, postavlja se pitanje koje je značenje žrtve koju treba oponašati. Dok je delo Nađe Stamenović kompilacija istorijskih i savremenih modela, martir je uvek okrenut ka budućnosti. Podstiče moralno delovanje sve dok se ne ispravi nepravda, njegova suštinska želja je da se povrati moralni poredak, da se, kao po Svinburnu, iz njegove žrtve izrodi sloboda koja će pročistiti i zemlju i nebo. Nađa Stamenović pak oduzima stradanju pogled u budućnost. Zadržava se na trenutku nasilja kao poslednjem u kom je glavni akter, zec, ujedno i subjekat koji aktivno prenosi poruku, ali i objekat, telo podloženo instrumentalizaciji. Neizbežnost pocrtava i iskustvo prolaska kroz izložbu, kroz niz zamrznutih prikaza graničnih iskustava. Tako mehanizmi poistovećivanja sa modelom stradalnika dolaze u pitanje, a umesto projekcije čiste budućnosti je ponuđen kritički osvrt na sadašnji trenutak.
Broken bunny
Opisano oneobičavanje prelazi u namerni sukob oprečnih sadržaja uvođenjem teksta i vizuala iz masovne kulture. Ako stihovi iz himne Ave maris stella i Perlogezijeve lamentacije Stabat Mater, ucrtani u podnožja klasicističkih hramova, amblematski sudeluju sa slikom stradanja, natpisi na engleskom, u kurzivu, dopunjuju figuraciju koja aludira na savremenost. Motiv srca, kolažiranog u kompoziciju, plamtećeg ili probodenog mačem, uvijene trake, flasteri, dobijaju gotovo kemp efekat uz fraze neveštog izražavanja patnje. Rezultat je nešto nalik na estetizaciju tinejdžerskog Tambler (Tumblr) bloga.
Kolažirano telo
Pažljivo uklapanje različitih izvora otkriva se i na nivou materijala. Krzno zeca je zamenjeno motivima sa Vedžvud (Wedgwood) posuđa, ili je njegova figura materijalizovana kao plišana igračka šivena platnom floralnog motiva. Fragmenti njegove figure povezani su vezom, ili su pak njegove iznutrice kolaž anatomskih crteža, likova sa porcelana i leptirice. Kolaž je bio u fokusu Nađe Stamenović i u prethodnom ciklusu Vedžvud, ali i u ranim kompozicijama istorijskog materijala i crteža intimnih, često ženskih prostora. Sa lakoćom povezuje značenja u jedinstvenu sliku, tretirajući kako sadržaje, tako i medije crteža i kolaža kao ravnopravne sagovornike. U Cor cordium namerno sukobljeni delovi – motivi sa pločica, martirijska simbolika, igračke, aproprijacija predmeta, forme i stihovi iz pop kulture – ipak čine estetičku celinu i stvaraju jedinstvenu atmosferu. Nova značenja se generišu veštim i visoko estetizovanim spojem sadržaja u okviru jednog rada, ali i u susretu zasebnih dela kroz postavku.
Specifičan pristup kreiranju novog značenja iz fragmenata različitih kulturnoistorijskih konteksta analogan je Habermasovom konceptu pragmatičnog značenja.[2] Umetnica dovodi skrivenu strukturu ugledanja na fizičko stradanje iz podsvesnog u svesnu, čak kritičku misao, upravo kroz promišljen izbor odgovarajućih primera i kontraprimera, odnosno kontrastriranjem i poređenjem elemenata, kao i prevođenjem i parafrazom. Tematizovanje stanja patnje se organski rađa kao osvešćivanje psihološkog, bazičnog iskustva pri procesu saznanja. Kroz koncipiranje nove kompozicije uočavanjem odnosa između raznolikih sadržaja, Nađa Stamenović stvara novi sistem značenja iz fragmenata starih.
[1] Algernon Charles Swinburne, “Cor Cordium”, in Songs Before Sunrise, London 1871.
[2] Jurgen Habermas, “What is Universal Pragmatics?”, in Communication and the Evolution of Society, Boston 1979, 40.
Galerija ULUS, Kneza Mihaila 37, Beograd
29. Novembar – 16. Decembar 2023.
